El Olivo is Spaans voor 'de olijfboom' en daar zijn er heel wat van te zien in El Olivo. Het draait in deze film echter om één olijfboom in het bijzonder. In dit nieuwe drama van voormalig actrice Icíar Bollaín heeft die boom veel symbolische en letterlijke waarde voor een Spaanse familie, wiens onderlinge relaties allemaal bepaald zijn en worden door hun interactie met de boom. Vooral de jonge vrouw Alma hangt alles op aan de olijfboom en trekt de hele familie mee in haar maffe queeste om de boom terug uit Duitsland te krijgen.
Alma heeft een bijzonder innige relatie met haar opa, met wie ze veel tijd doorbracht onder de olijfboom. Vroeger produceerde de hele familie Spaanse olijfolie, maar de verkoop liep zover terug dat Alma's vader besloot de bomen te verkopen, inclusief die ene eeuwenoude olijfboom die al generaties lang in de familie was. Zijn vader praat daarom niet meer en eet zelfs niet mee, en Alma is de enige die weet waarom. Daarom begint ze aan een krankzinnige, onwaarschijnlijke missie om de boom, die inmiddels in de lobby van een kantoor in Duitsland staat, terug te krijgen. Ze betrekt daarbij onder valse voorwendselen haar liefhebbende oom en Rafa, de man die heimelijk verliefd op haar is, die beiden hun baan op het spel zetten om met Alma naar Duitsland te rijden.
Vanaf de openingsscène waarin Alma haar oom opbelt om een grap met hem uit te halen door te doen alsof hij schulden bij een bank heeft, is de toon gezet. De één vindt haar meteen ergerlijk en egoïstisch, de ander charmant en grappig, en later gecompliceerd. Want achter haar minachting voor oom en vader (met wie ze al jaren niet wil praten) gaat veel meer schuil dan alleen de verkoop van de boom, en dat is deels wat haar drijft. Zij is overigens niet de enige die liegt in El Olivo. Haar vader loog tegen haar grootvader toen hij de olijfboom verkocht. Alma en Rafa liegen in zekere zin tegen elkaar over hun gevoelens voor elkaar. Haar oom loog tegen zijn vrouw totdat ze van hem scheidde. Het hele land liegt tegen zichzelf, zegt hij. En tegen elkaar.
Aan de ene kant had er heel wat ellende voorkomen kunnen worden met wat meer eerlijkheid, maar het lijkt er in deze film op alsof heel Spanje wordt voortgedreven door dat collectieve liegen tegen elkaar en tegen zichzelf. Bollaín gebruikte in eerdere films al dramatische verhalen om moderne problematiek binnen de Spaanse samenleving aan te kaarten, maar dit is iets abstracter. De financiële problemen die ten grondslag liggen aan de verkoop van olijfbomen door de familie worden namelijk niet door leugens veroorzaakt. Dat het familie-erfgoed verkocht werd aan Duitsers is een saillant detail. Wil Bollaín daarmee zeggen dat het arme Spanje is kaalgeplukt door de EU en Noord-Europa haar culturele/natuurlijke erfgoed heeft opgekocht?
Aan de andere kant is het die verkoop die de familie uit de financiële brand helpt, en waardoor het onderlinge liegen en zichzelf voor de gek houden begon. En valt dat nu echt op die Duitsers af te schuiven? Het roept tevens de vraag op of Alma's queeste om de boom terug naar Spanje te brengen wel gerechtvaardigd is. Is dat niet gewoon diefstal? Het Duitse bedrijf heeft er immers eerlijk voor betaald, en goed ook. De effectiviteit van de emotionele, melodramatische climax van El Olivo hangt af van hoe de kijker die vragen interpreteert en/of beantwoordt, en in hoeverre je kunt meegaan met de persoonlijkheid van de niet per se sympathieke Alma en haar niets en niemand ontziende doch futiele obsessie.
