Sommige verhalen zijn je zo dierbaar geworden dat je geen minpunten meer kunt aanhalen. Is je blik vertroebeld? Vast en zeker, maar toch moeten favoriete werken onvoorwaardelijk verdedigd worden of ze nu in een canon staan of niet. Brideshead Revisited heeft een speciale plek in mijn boeken- en filmkast. Ik associeer het aristocratendrama uit 1945 en de Britse tv-bewerking uit de jaren tachtig met regenachtige zondagmiddagen, warme kachels en gezellig samen op de bank. Brideshead Revisited lees of kijk ik niet zomaar meer, het is een wezenlijk onderdeel van mijn jeugd geworden.
Ook dwingt de prachtige titel mij nog steeds tot een periodiek wederzien. Desalniettemin stond het idee van een nieuwe bioscoopverfilming me tegen. Is het de moeite waard om een klassieker die al zó nadrukkelijk in het collectieve geheugen staat gegrift te reduceren tot een film van twee uur? De BBC-serie is er al, een prachtig lome adaptatie die het begin was van de Britse kwaliteitstelevisie. Wat is de artistieke intentie van een verfilming anno nu: een vernieuwing van het verhaal of een poging tot een trouwe hommage?
Waughs boek is een moderne klassieker. Het verhaal is eigenlijk vrij blasé, maar straalt aan alle kanten magnum opus! uit. De verteller is een gepijnigde kunstenaar, die verhaalt over een aristocratenfamilie die in verval raakt. Grote themas als geloof, identiteit en liefde zijn legio. De setting is Engeland in de jaren twintig. Charles is een intelligente middenklasser met artistieke ambities. Hij komt tijdens zijn eerste jaar op Oxford in contact met de flamboyante Sebastian Flyte, wiens adellijke afkomst voor de nodige persoonlijke worstelingen zorgt. Charles is bovenal gefascineerd door het decadente leven van zijn nieuwe vriend en werkt zich moeiteloos binnen bij huize Brideshead. Hier ontmoet hij de uiteindelijke liefde van zijn leven, Sebastians zusje Julia. De moeder des huizes, de streng gelovige Lady Marchmain, blijkt de spil in een intrigerend web van leugens, macht en religie. De jonge jaren van Charles, Sebastian en Julia worden in een uitgebreide flashbackstructuur verteld. Langzaamaan wordt duidelijk hoe de levens van de jonge vrienden zich zullen kruisen.
Vergelijken is onvermijdelijk voor een recensie; dat moet ook de Britse cineast Julian Jarrold hebben geconstateerd toen hij aan de verfilming begon. Brideshead Revisited gebruikt veel van de locaties waar de televisieserie begin jaren tachtig ook werd opgenomen. Toen werd niet alleen Jeremy Irons een ster, ook Castle Howard groeide uit tot een Brits symbool. Het is een feest van herkenning wanneer de karakteristieke heuvel met de witte zuilen opdoemt uit de verte. Veel herkenbaarheid betekent echter ook voorspelbaarheid en dat is een potentiële achilleshiel.
Als je het boek hebt gelezen of de serie hebt gevolgd kun je veel plotelementen afstrepen en valt het weglaten van een aantal cruciale ontwikkelingen op. Charles is wat kleurlozer dan bedoeld, met name zijn eigenlijk ambivalente motivatie om betrokken te blijven bij de familie Flyte is gladgestreken. Het is begrijpelijk binnen de verteltrant van de film, maar het weglaten van zijn kinderen is een nogal makkelijke uitweg. In het boek laat hij ze liefdeloos in de steek, wat voor een spanning zorgt in de leesverwachting en sympathie. Charles is nu een melancholisch canvas voor de toeschouwer, die zijn geschiedenis trotseert met een poëtische en wijze voice-over.
Gelukkig zijn er veel scherpe randen in de adaptatie overeind gebleven. De afkeer voor het katholieke geloof is volledig intact gebleven (je zou bijna denken dat Waugh atheïst was, niets is echter minder waar!) en Hayley Atwell speelt Julias innerlijke strijd tussen religieuze toewijding of seksuele vrijheid op prachtige wijze. De homofiele liefde tussen Charles en Sebastian blijft grotendeels onbeschreven maar is invoelbaar, een intelligente benadering van de schreeuw om acceptatie in tijden waarin dit niet kon.
Concluderend kan gezegd worden dat Brideshead Revisited voor zijn meesterproef is geslaagd en het complexe meesterwerk knap heeft weten te rubriceren. De film is weliswaar interessanter voor nieuwkomers dan voor oudgedienden, maar de ontroerende levensgeschiedenis van Charles, Julia en Sebastian laat niemand ongeroerd. De film houdt het midden tussen een charmante update van Brits erfgoed en een sprankelende nieuwe vertelling. Ook bewijst het eens temeer dat Waughs boek tijdloos is. Deze versie is daarmee vooral een compliment voor het origineel.
