Zelden zagen de golfplaten daken van de sloppenwijken in Johannesburg er zo fotogeniek uit. Bijna alsof de townships in een studio zijn nagebouwd. Regisseur Gavin Hood bereikt met zijn in de ghettos gesitueerde verhaal niet het rauwe realisme van een Cidade de Deus (2002), maar dat was wellicht ook niet de intentie. Het gestilleerde Tsotsi, hier momenteel vooral bekend als de film die onze Paradise Now versloeg bij de recente Oscaruitreiking, komt in alles over als een sprookje.
De vraag is waar die beelden van arme, verloederde buurten hun opmerkelijke glans vandaan hebben. Na enig speurwerk blijkt dat Hollywood hier een rol in heeft gespeeld. Daar ging de Zuid-Afrikaanse filmmaker en scenarist Gavin Hood op zoek naar financiers voor zijn geplande verfilming van Athol Fugards gelijknamige roman. Het script werd gedurende die zoektocht meerdere malen aangepast. De jaren vijftig, waarin het boek zich afspeelt, werden vervangen door het heden en ook het einde kreeg een metamorfose, opdat het publiek zou achterblijven met gevoelens van optimisme en hoop. Ook de belofte om er geen semi-documentaire met de bekende grofkorrelige beelden van te maken, was een belangrijke stap. Uiteindelijk werd een Engelsman de financier, maar het geflirt met Hollywood blijft in het eindresultaat zichtbaar.
We leren het hoofdpersonage (de camera volgt hem gedurende bijna de hele film) kennen tijdens zijn meest onsympathieke momenten. Tsotsi (dat zoveel betekent als tuig) heette vroeger David, maar op die naam rust een zelfopgelegd taboe. Middels flashbacks komen we erachter dat het een krampachtige vlucht is uit een treurig en gewelddadig verleden, waarin zijn moeder stierf aan AIDS en hij de benen nam voor zijn alcoholistische vader. Noodgedwongen leefde hij jarenlang in een rioolbuis in Soweto, in een omgeving rond the murder capital of the world. Sindsdien heeft hij zijn menselijkheid afgezworen en leeft hij als opvliegerig bendelid in de anonimiteit. Koelbloedig steekt hij in een metro een oudere man neer om diens geld en als zijn maat Boston voorzichtig vraagt naar zijn kinderjaren, barst de innerlijke bom en beukt Tsotsi hem het ziekenhuis in.
Hood neemt een risico door zijn lijdend voorwerp zo afschrikwekkend neer te zetten, want het kost veel tijd om weer enig begrip voor Tsotsi op te brengen. Die grote ommekeer begint wanneer hij in een gestolen auto de baby aantreft van een vrouw die hij kort daarvoor heeft neergeschoten. Uiteraard zet dit onschuldige hummeltje de ontdooiing in. Tsotsi raakt er zijn onafhankelijkheid door kwijt en gaat bij zijn sympathieke buurvrouw langs voor hulp. Eerst houdt hij nog een pistool op haar gericht om haar te dwingen het kind borstvoeding te geven, maar er ontstaat langzaam een vriendschappelijke verstandhouding. De baby dwingt hem weer te communiceren, te onderhandelen en een sociaal bewustzijn te ontwikkelen. Het nogal zoete gegeven neemt niet weg dat het voormalig bendelid nooit verandert in een zachtgekookt ei, maar tot de laatste seconde een onberekenbare jongen blijft. Hij is dan misschien een klein beetje een beter mens, maar slechts een stapje dichterbij verlossing.
Sprookjes hoeven natuurlijk niet per definitie verkeerd te zijn en gelukkig beschikte Hood over een formidabele hoofdrolspeler. Presley Chweneyagae, naar verluidt zo geplukt uit het amateurtheater, is volkomen overtuigend en weet zijn persoonsverandering vooral in motoriek en gezichtsuitdrukkingen voelbaar te maken. De fotogenieke golfplaten blijven echter een obstakel: voor een kritisch sociaal drama kan de film niet doorgaan. Het probleem met de Oscars is dat je altijd totaal verschillende titels met elkaar gaat vergelijken. Maar als je deze winnaar dan toch naast een Paradise Now zet, blijkt Tsotsi vooral een veilige keuze.
