Watchmen de strip is de Ulysses van de stripwereld, in die zin dat het een bijzonder hoogtepunt van het medium is dat door velen als het beste werk daarbinnen wordt gezien. Watchmen de film kan in dat opzicht alleen maar tegenvallen. Watchmen-stripschrijver Alan Moore noemde zijn magnum opus onverfilmbaar en verschillende regisseurs die door de jaren heen aan de verfilming verbonden waren (onder wie Terry Gilliam) kwamen tot eenzelfde conclusie. Zack Snyder, de maker van 300, doet wél een dappere poging. Hoewel hij erin slaagt het ingewikkelde verhaal van de strip redelijk intact te houden, heeft hij niet genoeg tijd om de karakters of de diepere lagen van de strip echt goed uit te werken.
De grootste reden die Moore altijd noemt voor de onverfilmbaarheid van zijn strip is dat hij in zijn stripboek alle specifieke mogelijkheden van dat medium optimaal gebruikt om zijn verhaal te vertellen. Bij een verfilming gaat er dus sowieso het een en ander verloren. Een ander probleem is het verhaal. Watchmen zit heel ingenieus in elkaar. Het bevat veel te veel materiaal voor één film en vrijwel niets is overbodig. En dat is alleen nog het verhaal zelf, los van alle betekenissen en diepere lagen. Een verfilming leek dus van tevoren gedoemd te mislukken, zeker een grote Hollywoodfilm met allerlei financiële belangen.
Snyder en de scriptschrijvers wilden geen compromissen sluiten en het verhaal versimpelen voor commerciële doeleinden, en dat is lovenswaardig. Ze zijn er wonderwel in geslaagd om het verhaal in al zijn complexiteit tot twee uur en veertig minuten te comprimeren, zonder daarbij essentiële stukken weg te laten. Toen bekend werd dat het originele einde van de strip veranderd zou worden voor de film, leidde dat tot veel consternatie onder de fans, maar Snyder en co. verliezen bij de veranderingen de essentie niet uit het oog en het uiteindelijke resultaat blijft hetzelfde.
Een probleem is nu wel het tempo: alles gaat zo snel, dat het voor kijkers die niet bekend zijn met de strip misschien moeilijk te volgen is. Dat voor de bioscooprelease al bekend is gemaakt dat er twee langere versies (één met drie kwartier extra en één met nog eens twintig minuten daarbovenop) op dvd zullen verschijnen, is een teken aan de wand. Het is niet dat Snyder de tijd niet neemt om het verhaal te vertellen, maar er is gewoon heel veel verhaal te vertellen. Dit laat weinig ruimte over voor de diepere lagen van de strip en sommige personages komen een stuk minder goed uit de verf.
Dit laat zich vooral in de laatste akte voelen, waarin de filosofische monologen en diepere gedachtes een eerdere basis missen. Een deel van het slot mist daardoor de nodige impact en diepgang. Watchmen is daardoor niet de film over de aard, het bestaansrecht en de collectieve psyche van de mens die het graag wil zijn. Snyder en co. vertillen zich aan de hoeveelheid hooi op hun vork. Toch is het nog steeds een intelligente film over superhelden in een echte wereld. De strip was ook in dat opzicht in 1986 ingenieus en vernieuwend, maar na de Batman-films van Christopher Nolan is dit concept in de filmwereld niet zo nieuw meer.
De zes hoofdpersonages overtuigen niet allemaal, ondanks puik werk van de meeste acteurs. Jackie Earle Haley, erg goed als de gerehabiliteerde pedofiel in Little Children, geeft goed gestalte aan de ietwat gestoorde Rorschach, de enige die aan het begin van de film nog werkzaam is als superheld. Want superhelden, gewone mensen met maskers en pakken die in de jaren veertig de misdaad in Amerika begonnen te bestrijden, werden in 1977 verboden. Nixon is inmiddels aan zijn vijfde termijn als president bezig en de Verenigde Staten hebben in 1971 de oorlog in Vietnam gewonnen dankzij de oppermachtige Dr. Manhattan.
Deze geheel blauwe man is de enige met echte superkrachten: hij kan onder andere materie laten doen wat hij wil, waardoor hij bijvoorbeeld honderd meter lang kan worden. Tijd is voor hem relatief geworden en hij kan alles en iedereen naar elk willekeurig punt in tijd en ruimte transporteren. Als een soort godheid voelt hij zich steeds minder verbonden met de mensheid. Een van de gevolgen daarvan is dat hij voortdurend naakt rondloopt.
Zijn relatie met Laurie Juspeczyk/Silk Spectre II lijdt nogal onder zijn afstandelijkheid. Zij wordt van alle zes het minst uitgewerkt. Ook Dan Dreiberg/Nite Owl II had wel wat meer tijd kunnen gebruiken; daar kan ook het kwaliteitswerk van Patrick Wilson niets aan doen. Deze gepensioneerde superheld weet sinds 1977 geen raad met zijn leven. Een ander personage, The Comedian, sterft in de eerste scène, maar blijkt in flashbacks één van de fascinerendste en complexere karakters en Jeffrey Dean Morgan doet hem recht aan. Matthew Goode is eveneens sterk als de lang mysterieuze Adrian Veidt/Ozymandias, die zijn bekendheid als superheld omgezet heeft in een succesvol zakenimperium.
Meer over het verhaal vertellen is niet alleen dingen verklappen die leuker zijn om zelf te ontdekken, daarnaast is het schier onmogelijk om Watchmen adequaat samen te vatten in een paragraaf of twee. Snyder en co. slagen daar in twee uur en veertig minuten maar net in. Het is de vraag of ze zich daarbij niet té slaafs aan het boek hebben gehouden, waardoor het verhaal de gelaagdheid verdringt. Aan de andere kant is er zeer weinig materiaal dat geschrapt had kunnen worden zonder dat het verhaal onbegrijpelijk wordt, op een enkele droomscène na. Wel staan Snyder en vrienden iets te lang stil bij de seksscènes en de actiescènes. Zeker gezien het overdadige gebruik van slowmotion, voor Snyder kennelijk de enige manier om actie uit een strip te vertalen naar het witte doek.
Sommige van die actiescènes komen door die stijl niet helemaal tot leven, maar er zitten ook een paar zeer indrukwekkende bij. Er worden ook geen concessies gedaan om het tienerpubliek in de zaal te krijgen: het geweld is gepast hard en bloederig, net als in de strip. Ook de look van de film klopt ongeveer met de bron, voor zover dat kan. Snyder heeft enorm zijn best gedaan om de strip zo trouw mogelijk te verfilmen en zijn poging is een dappere. Maar uiteindelijk blijkt de strip toch teveel te bevatten voor één film, te rijk om in ruim twee en een half uur te stoppen. Zo krijgt Moore toch een beetje gelijk: Watchmen is onverfilmbaar omdat het medium film niet geschikt is voor Watchmen. Dat neemt niet weg dat de film lange tijd een enerverende ervaring is en ondanks de gebreken meer dan adequaat vermaak.
