Walter Salles is de succesvolste Braziliaanse regisseur van het moment, die met zijn nieuwe film, net als met Centro do Brasil en The Motorcycle Dairies, erin slaagt de maatschappelijke keerzijde van zijn geboorteland bloot te leggen. Linha de Passe gaat over het vinden van je eigen uitweg wanneer niemand je verder kan of wil helpen. De film is gelukkig geen dictaat over uitzichtloosheid en corruptie in de armoedige onderlaag van een land met te weinig opties, maar registreert haarfijn hoe mensen hun geluk op verschillende manieren najagen.
Salles schuwt daarbij geen brede themas. De film gaat over het leven van moeder Clueza en haar vier zoons, die elk een andere (afwezige) vader hebben. Dario is het voetbaltalent, Denis een motorkoerier en Dinho een tankstationbediende en trouwe kerkganger. De jonge Reginaldo woont nog thuis en wil niets liever dan zijn vader ontmoeten. Terwijl de andermaal zwangere Clueza vecht om haar gezin bijeen te houden, proberen de jongens te ontsnappen aan hun armoedige leven in de harde miljoenenstad Sao Paulo. En dat is niet makkelijk: de misdaad lonkt en de allerlaatste kansen voor een betere toekomst liggen niet voor het oprapen. Linha de Passe volgt het dagelijkse leven van deze personages, die afzonderlijk en soms ook samen vechten voor hun plekje in de maatschappij en binnen hun gezin.
Het klinkt als een moralistische aanklacht die inspeelt op de oneerlijke verdeling in de wereld. Dat soort films hebben echter maar weinig constructiefs bij te dragen aan een discussie, beeldvorming of hervorming: met het benadrukken van ongelijkheid worden talloze clichés gelijktijdig bevestigd. Linha de Passe betuttelt zijn publiek gelukkig niet. De realistische toon, met name te danken aan onscherpe cameravoering en naturelle acteurs, laat veel eerder zien wat er écht gaande is in het leven van zomaar vier slumdogs. Terwijl Dinho zijn heil vindt in het geloof, kan Denis maar met moeite op het rechte pad blijven. Hij heeft namelijk zelf ook een zoon te onderhouden. Dario is achttien geworden en daarmee eigenlijk te oud voor die minuscule kans zich te kwalificeren voor de derde divisie bij een voetbalclub. Inderdaad, het is uitzichtloosheid wat de klok lijkt te slaan. Maar daartoe beperkt de film zich niet.
Het ontbreken van een vaderfiguur in een patriarchale maatschappij resoneert sterk in de film. Moeder Clueza vervult beide ouderrollen; zonder enige financiële middelen probeert zij aan een betere toekomst voor haar kinderen te werken. Af en toe ontziet ze zichzelf een klein beetje: de meest ontroerende scène in de film is dan ook wanneer ze vol overgave haar voetbalteam aanmoedigt in een overvol stadion. Actrice Sandra Corveloni won terecht een Palm dOr voor haar rol. Met haar overgave, toewijding en vooral menselijkheid geeft ze gestalte aan een vrouw die zich - ondanks alles - helemaal zelf kan redden.
Salles en mederegisseur Daniela Thomas verfilmden een script van Georde Moura, die zocht naar themas waarmee het dagelijkse leven van arme Brazilianen niet alleen als tragisch verbeeld wordt. Dat is zonder meer gelukt. Naar eigen zeggen wilde Salles dan ook een film maken waar mensen voor de verandering eens een uitweg kunnen vinden en waar de conflicten van binnenuit komen. Hij brengt zo een nieuw accent aan in de opvatting dat werkloosheid tot criminaliteit leidt, iets waar het visueel overdonderende maar rolbevestigende City of God zonder meer vanuit ging.
Dus geen zielige oproep tot medeleven, geen schrijnende teksten op zwart beeld die de situatie van miljoenen Brazilianen moeten uitleggen. Want wat haalt dat nu uit als het publiek vervolgens weer lekker doorgaat met hun bevoorrechte leven? De ontwikkeling van een nieuwe generatie Brazilianen komt van binnenuit. Life is what you make of it staat op de filmposter. Hoe dubbel die zin ook mag zijn, het uitgangspunt is hoe dan ook dat mensen zélf hun lot moeten bepalen. Ze zitten echt niet te wachten op meewarige blikken van anderen.
