Bij een film over de nadagen van Lev Tolstoj, de vermaarde Russische auteur van onder andere Oorlog en Vrede en Anna Karenina, verwacht je misschien niet zo snel een ouderwets romantische film over ontluikende liefdes en gepassioneerde huwelijken. Toch is dat precies wat The Last Station te bieden heeft. Meer dan over de auteur Tolstoj, waar toch ook meer dan voldoende over te zeggen valt, gaat deze film van Michael Hoffman namelijk over de alles overwinnende kracht van de liefde.
Gebaseerd op een roman van Jay Parini, wordt The Last Station verteld door de ogen van Valentin Bulgakov, de pas aangestelde privéassistent van Tolstoj, die zich in de nadagen van zijn carrière heeft teruggetrokken op zijn statige landgoed. Bulgakov komt al snel terecht in een strijd om de erfenis van Tolstoj, waarbij zijn vrouw Sofya de rechten van zijn romans in eigen bezit wil houden terwijl vriend en ideoloog Vladimir Chertkov alle rechten wil vrijgeven, zodat het hele Russische volk ervan kan genieten. Het zorgt voor spanningen tussen Tolstoj en zijn vrouw, die zielsveel van elkaar houden maar elkaar ook regelmatig in de haren vliegen.
The Last Station is geen spectaculaire film en er kan zeker kritiek worden geleverd op de iets te schematische personages en de thematische oppervlakkigheid. Hoffman heeft echter heel goed aangevoeld dat kostuumdramas veel beter te genieten zijn als het onderwerp iets minder serieus wordt genomen dan normaal gebeurt. Die luchtigheid is dan ook de grootste kracht van deze film. Er valt genoeg te lachen en de acteurs, vooral de heerlijk schmierende Paul Giamatti, hebben zichtbaar plezier met hun rol.
Daar komt bij dat de keuze om het verhaal door de ogen van de jonge Bulgakov te vertellen verfrissend uitpakt. De kijker kan zich makkelijk identificeren met deze relatieve buitenstaander, mooi neergezet door James McAvoy. Zijn eerste kennismaking met de liefde vormt een mooi contrast met het 47-jarige huwelijk van Tolstoj en zijn vrouw, twee echte romantici die Bulgakov regelmatig onderwijzen in de kunst van het liefhebben.
Het voor twee Oscars genomineerde The Last Station profiteert enorm van een van de beste ensemblecasts van de afgelopen tijd. Naast de eerder genoemde McAvoy en Giamatti zijn het Christopher Plummer en Helen Mirren als het echtpaar Tolstoj die de meeste indruk maken. Plummer, al jaren een van de meest ondergewaardeerde acteurs in Hollywood, zet Tolstoj neer als een ietwat verwarde, maar liefdevolle oude man die gewoon van zijn rust wil genieten en tevergeefs hoopt dat iedereen met elkaar overweg kan. Mirren heeft een dankbare rol als een hysterische vrouw die vreest dat haar man van haar wordt afgenomen en alles in het werk stelt om dat te voorkomen. Ze speelt Sofya theatraal, op het bombastische af, maar houdt het voortdurend net binnen de perken om op de sympathie van de toeschouwer te kunnen blijven rekenen.
Geholpen door een formidabele soundtrack van Sergei Yevtushenko, maakt het The Last Station tot een fijne, sfeervolle film die gestaag onder je huid kruipt en de balans tussen romantische komedie en tragisch liefdesverhaal perfect in evenwicht houdt. Hoffman kiest misschien iets te nadrukkelijk de kant van Sofya in het conflict om de rechten van Tolstoj, maar wie juicht nu niet voor Helen Mirren als ze zich achter het gordijn verstopt om een gesprek tussen Tolstoj en adviseurs af te luisteren?
