Alleen die titel al. Biutiful. Een schoonheid die niet is zoals zij zou moeten zijn. Een schoonheid die je alleen kunt vinden door af te dalen in de diepste krochten van de hel. Het is een tocht die Uxbal moet afleggen om zichzelf te kunnen vergeven voor alle fouten die hij in zijn leven heeft gemaakt. Pas als hij die fouten onder ogen durft te zien, kan hij beginnen met een volgend leven. Dan pas ziet hij weer hoe mooi de wereld ook kan zijn.
Biutiful is de langverwachte opvolger van Babel, de laatste film van regisseur Alejandro González Iñárittu. Nog voor de première van die film in 2006 besloot Guillermo Arriaga, de vaste scenarist van Iñárittu en verantwoordelijk voor de complexe mozaïekstructuren van zijn eerste drie films, op te stappen na een conflict met de regisseur. Biutiful is de eerste film die Iñárittu zelf schreef en, toeval of niet, het is ook zijn meest geslaagde werk geworden.
Voor het eerst staat slechts één personage centraal in een film van Iñárittu; de straatritselaar Uxbal uit Barcelona die optreedt als een soort tussenpersoon voor de illegale Afrikanen die op de straten van Barcelona uiteenlopende producten verkopen en de al even illegale Chinezen die deze producten in mensonterende omstandigheden moeten fabriceren. In de tussentijd moet Uxbal ook zijn twee kinderen in zijn eentje opvoeden, omdat hun moeder lijdt aan een bipolaire stoornis en de zorg voor de kinderen niet kan worden toevertrouwd. En alsof dat nog niet genoeg is, wordt bij Uxbal ook nog eens een uitgezaaide vorm van kanker geconstateerd. De artsen vertellen hem dat hij nog maximaal een paar maanden te leven heeft. In de korte tijd die hem nog rest, probeert Uxbal in het reine te komen met zichzelf en zijn geliefden op een waardige manier achter te laten.
Eerdere films van Alejandro González Iñárittu hebben een grote schare bewonderaars opgeleverd, maar ook een groep die niets moet hebben van de melodramatische stijl waar de Mexicaanse regisseur bekend om staat. Dat zal bij Biutiful niet veel anders zijn. Iñárittu verlangt van zijn publiek, zeker bij deze film, totale overgave aan zijn visie. Dat vergt veel, maar voor wie mee durft te gaan met de compromisloze aanpak van Iñárittu, die zijn personages met behulp van schitterend camerawerk van Rodrigo Prieto op de huid volgt, wordt in ruil daarvoor wel geconfronteerd met een onvergetelijke kijkervaring.
Want dat Biutiful een unieke film is, dat kan zelfs de grootste scepticus niet ontkennen. Het is in de eerste plaats een bloedmooie karakterstudie van een man op zoek naar loutering, maar daarnaast snijdt Iñárittu ook nog eens talloze problemen aan die in elke wereldstad aan de orde van de dag zijn. Het gaat over criminaliteit, drugsoverlast, armoede, prostitutie, illegaliteit en ga nog maar even door. In de handen van een minder getalenteerde filmmaker zou dit hebben geresulteerd in een veel te ambitieuze film die daardoor te oppervlakkig blijft, maar Iñárittu slaagt erin al deze themas met elkaar te laten communiceren en ze tot een uniform geheel te laten samensmelten, een ontzettend knappe prestatie.
Maar uiteindelijk is Biutiful natuurlijk vooral het verhaal van Uxbal, een van de best uitgeschreven personages uit de recente filmgeschiedenis. Uxbal is een man die niet zomaar in een paar zinnen te omschrijven valt. Hij is een charmante persoonlijkheid die op het eerste oog wellicht een betrouwbare familieman lijkt, maar in zijn leven voortdurend verkeerde keuzes heeft gemaakt die mensen ernstig hebben benadeeld. Uxbal doet er alles aan om het iedereen zo goed mogelijk naar de zin te maken, maar daar faalt hij telkens weer in. In de laatste dagen van zijn leven krijgt hij echter een kans om de fouten die hij in zijn leven heeft gemaakt te herstellen en in het reine te komen met zichzelf, iets wat hij nodig heeft om het aardse leven achter zich te laten.
Omdat Biutiful zo sterk leunt op één personage was de invulling van de rol van Uxbal cruciaal. Daarvoor heeft Iñárittu een heel goede aan de op het moment zeer populaire Javier Bardem, die een terechte Oscarnominatie ontving voor zijn optreden in deze film. Als er gerechtigheid bestaat, zou Bardem die prijs ook moeten winnen, want wat hij in deze film doet is fenomenaal. Bardem is Uxbal, tot op het punt dat je dit bijna geen acteren meer kunt noemen, maar het als een totale transformatie moet aanmerken. Het is vooral aan het optreden van de meesterlijke Bardem te danken dat Biutiful de kijker niet alleen intellectueel prikkelt, maar ook op emotioneel niveau een verwoestende indruk achterlaat. Want als Iñárittu in de laatste scènes van de film de camera op het gezicht van Bardem laat rusten, is ontroering onontkoombaar. In de 147 minuten die eraan voorafgingen, heb je namelijk geleerd van Uxbal te houden; daarom is het zo ontroerend om te zien hoe hij dat uiteindelijk zelf ook heeft geleerd.
