Rampen zijn vaak erg overzichtelijk. Als er een aardbeving is in Japan zien we de verwoestingen en het leed van de slachtoffers. Daarom is het ook zo vreemd dat de grootste ramp die ons de afgelopen jaren heeft getroffen, als we de doemdenkende politici en media tenminste moeten geloven, zo abstract is gebleven. Dan gaat het natuurlijk om de economische crisis die in het najaar van 2008 in alle hevigheid uitbrak in de Verenigde Staten. Documentairemaker Charles Ferguson laat met Inside Job zien wat er nu precies gebeurd is.
Inside Job, eerder dit jaar bekroond met een Oscar voor de beste lange documentaire, wordt verteld door acteur Matt Damon, die graag zijn medewerking verleende aan dit project. Ferguson probeert door middel van interviews met experts en direct betrokkenen en een heldere uitleg van de complexe materie aan de kijker duidelijk te maken hoe deze crisis is ontstaan, wat zij precies inhoudt en wie er verantwoordelijk voor is.
Hoewel regelmatig termen als derivatives, credit default swaps en foreclosures door het beeld vliegen, is het Ferguson toch gelukt de crisis behapbaar te maken voor een groot publiek. Dat is geen geringe prestatie. Niet iedereen zal alles in de film voor de volle honderd procent begrijpen, ook bovengetekende niet, maar dat is geen probleem omdat de rode draad wel volstrekt duidelijk is. Ferguson maakt namelijk het punt dat de belangrijkste veroorzaker van de financiële crisis gezocht moet worden in het risico dat bankiers namen. Er was geen regulatie meer, waardoor iedereen zijn gang kon gaan en niemand de gevolgen van de onevenredig hoge risicos meer kon overzien. Op het moment dat men pas echt in de gaten begon te krijgen wat er allemaal gaande was, was het al te laat en plofte bijna het hele systeem in elkaar.
Naast deze heldere uitleg van de problematiek is het knappe van Inside Job hoe de film het rechtvaardigheidsgevoel onder het publiek weet aan te wakkeren. Door te laten zien hoe exorbitant de bonussen waren die de veroorzakers van de crisis, de topbankiers, mee naar huis mochten nemen en te concluderen met de bizarre constatering dat dezelfde personen die verantwoordelijk waren nog steeds aan de macht zijn in Washington en op Wall Street, lukt het Ferguson deze verbazing over te brengen op zijn publiek. Hoe is het in vredesnaam mogelijk dat na zon enorme economische meltdown, waarin miljoenen mensen over de hele wereld hun huizen uit werden gezet en hun baan verloren en die uiteindelijk resulteerde in immense bezuinigingen waar we allemaal mee te maken hebben, niemand ooit is aangeklaagd? Integendeel, de schuldigen zijn misschien wel de enigen die positief uit de economische crisis zijn gekomen. Het is de cynische conclusie van Inside Job, maar wel een die angstvallig dicht in de buurt van de waarheid komt.
