De eerste keer dat ik The Bourne Supremacy zag, vond ik het maar een irritante film. Dat nerveuze, schokkerige camerawerk, die stroboscopische montage - ik werd er fysiek niet goed van. Inmiddels snap ik dat regisseur Paul Greengrass daar heel goed over had nagedacht. Hij wil je de stress laten voelen die Jason Bourne voelt: altijd op alles moeten letten, en altijd direct, zonder aarzeling, moeten handelen op basis van ontelbare brokjes informatie. Dat lukt het best tijdens de chaotische auto-achtervolging door Moskou, waarin Bourne in een aftandse Russische taxi een gevecht op leven en dood levert met een moordenaar in een glimmende zwarte jeep. Een hectische strijd met echte auto's in een echte stad, waarbij Bourne niet, als een soort helderziende, ongeschonden door tegenliggend verkeer slalomt ( iets wat hem in The Bourne Identity nog wel lukte). Greengrass vertelt je nauwelijks wat je ziet, maar maakt je des te bewuster van het gevaar. Best wel briljant, eigenlijk.

Je trekt Greengrass' stijl, of je trekt 'm niet - net zoals sommige mensen horendol worden van shaky found footage-films. Ik ben er gek op, ook al zit ik vloekend en zwetend in de bioscoopstoel. Greengrass' Supremacy en Ultimatum zijn voor mij dan ook films van een geheel andere orde dan Identity, die ik veel te clean en netjes vind. Geef mij maar chaos. Deze achtervolging is als een fucking adrenalinespuit in je hart, Pulp Fiction-style.

'Jaws op wielen' - de vergelijking is al vaak gemaakt. En terecht. De vrachtwagen uit Duel, Steven Spielbergs debuut, ziet er zelfs uit als een roofdier: dreigend, gehavend, met twee uitpuilende koplampen als doodse ogen die speuren naar de volgende prooi. Die wordt gevonden in David Mann, een nietsvermoedende, ietwat sullige zakenman op doorreis door de Amerikaanse woestenij. Wat volgt is een achtervolging die in feite de hele film duurt, waarbij de vrachtwagen Mann zonder aanwijsbare reden treitert, opjaagt en terroriseert. Doodeng vanwege dat willekeurige element - iedereen kan het slachtoffer zijn. Jaws maakte dat je niet langer de zee in durfde; Duel doet hetzelfde voor de autoweg.

Wat goed dat je aan Duel dacht, die zie je nooit op dit soort lijstjes. Terwijl de film inderdaad één lange auto-achtervolging is. En die stoffige tankwagen is zo'n dreigende aanwezigheid, de aanvallen zijn zo redeloos, dat je gaat geloven dat er niemand achter het stuur zit. Maar dan zie je die handen, en op het eind dat straaltje bloed. Wie, waarom? Des te beter dat je daar nooit achter komt.

Wie auto-achtervolging zegt, zegt Ronin, en andersom. Heel veel meer valt er aan deze film ook niet te beleven: ik heb 'm meerdere keren gezien en weet bij God niet meer wat de plot inhoudt. Maar er wordt indrukwekkend en ouderwets gestunt met auto's, en dan vooral tijdens de zeven minuten durende dodenrit door de straten en over de ring van Parijs. Dit is een beetje de voorloper van de achtervolging in The Bourne Supremacy; een stuk overzichtelijker, maar niet minder spectaculair. En ook hier geen abstracte Amerikaanse muscle cars, die de meesten van ons toch alleen maar uit films kennen, maar gewoon groezelige Peugeootjes en BMW's die elkaar tegen het stadsverkeer in najagen. En met veel old school trucjes: versneld afgespeelde stukjes film, achteraf gemonteerde motorgeluiden, bumpercamera's en voetgangers die net op tijd opzij duiken. Daar kan ik wat mee!

Een tamelijk belachelijke film, met nóg belachelijkere accenten en een onnavolgbaar verhaal. Maar de autoscènes zijn inderdaad heerlijk. Vooral door de shots gemaakt met laaghangende camera's, die vlak voor de verschillende auto's zitten gemonteerd. Je kunt de voorbijschietende straatklinkers nét niet aanraken. Ook bruut door de vele onschuldige slachtoffers die vallen.

Quentin Tarantino maakte van de slotscène in Death Proof niet zomaar een achtervolging, maar een (uiteraard!) weinig subtiele metafoor voor een verkrachtingsscène, waarin de rollen worden omgedraaid. De sadistische Stuntman Mike terroriseert met zijn zwarte auto (overduidelijk een verlengstuk van zijn penis, let even op het begin van de scène) drie jonge vrouwen in een witte auto, waarvan er eentje wijdbeens op de motorkap ligt. Als Mike verlekkerd op ze begint in te beuken schuift ze alle kanten op en weet ze zich nog maar net vast te houden (virtuoos stuntwerk van Zoë Bell!). Even later zijn de rollen omgedraaid en zijn het de vrouwen die met hun muscle car Mike hard van achteren 'nemen'. Beetje vreemd en ranzig, beetje te lang ook deze scène, maar wat mij betreft een stuk vermakelijker dan de klassieke auto-achtervolgingen uit de 60's en 70's, die standaard in dit soort lijstjes opduiken.

Eigenlijk is dit een beetje een vergeten Tarantino-film. En ik moet bekennen dat hij ook bij mij niet is blijven hangen. Behalve deze scène dan - én de eerste keer dat Stuntman Mike een dodelijke lift geeft aan een lieftallig meisje. Des te groter de catharsis als de dames Mike aan het eind van de film tot een bloedige moes beuken - dat hakt erin (pun intended).

Voor dit lijstje heb ik stukken uit The Matrix Reloaded zitten herkijken. Een kutfilm natuurlijk, maar de bekende auto- en motorachtervolging, waarbij zo'n driehonderd auto's sneuvelden, blijft spectaculair. Het probleem met veel moderne actiefilms is echter de overdaad aan CGI - zo ook bij The Matrix. Álles kan. Dat maakt actiescènes misschien spectaculairder - onvoorstelbare camerabewegingen, méér schade, méér explosies - maar tegelijk absurd en minder spannend. De actie is overgeregisseerd en minder 'geaard', en dat schept een afstand tussen de film en de kijker. Nee, dan het slot van Mad Max 2: een twintig minuten durende, compleet idiote achtervolging door de Australische outback. Geen CGI, maar ouderwets ren-en-vliegwerk, waarbij de stukken metaal je om de oren vliegen. Laten we hopen dat de digitale effecten in de komende Mad Max-reboot tot een minimum beperkt blijven.

Iedereen is het er tegenwoordig over eens dat The Matrix Reloaded een slechte film is, en daarom zou ik er bijna aan twijfelen. Maar een korte blik op de figuren in die auto-achtervolging en ik weet het weer: het is een boutfilm, humorloze kolder. Hoewel dat stukje op die Ducati wel z'n momenten heeft. Mad Max 2 doet het dan inderdaad beter: minstens zo over-the-top maar met humor en zonder digitale onzin. Mijn favoriete moment blijft trouwens de frontale botsing op het eind, waarbij Vernon Wells compleet aan gort wordt gereden. Mmmm!