“Ik heb wat televisiewerk tussendoor gedaan, maar ik had totaal geen haast om een tweede film te maken. Ik moet echt verliefd worden op het onderwerp om een film te kunnen doen. Het klinkt misschien gek, maar ik hield niet van alle aandacht die ik na Somersault kreeg. Vooral de aandacht voor mijn persoon zorgde ervoor dat ik geen haast had met een tweede project.”

De aandacht voor je speelfilmdebuut was toch overweldigend positief?

“Ik praatte met alle liefde over de film maar niet over mijn privéleven. Ik vond dat daar veel te veel aandacht naar uitging. Ik wilde niet op de foto of gefilmd worden, maar anoniem blijven.”

Zijn de overeenkomsten tussen het meisje dat wegloopt in Somersault en Lore louter toevallig?

“De grootste overeenkomst is natuurlijk dat de meisjes allebei in films van mij zitten. Het boek waarop Lore is gebaseerd, is opgebouwd uit drie aparte verhalen. Ik vroeg mijn producenten om het laatste verhaal te verfilmen, dat zich afspeelt in het heden en gaat over een man van in de veertig. Dit idee werd afgewezen en achteraf gezien was dat een goede zaak. Ze wilden juist het verhaal verfilmen dat nog nooit verteld was, namelijk dat van kinderen van misdadigers en hoe het is om zo op te groeien.”

Het verhaal trapt af met een grote achterstand. Dit is een meisje uit een inslecht milieu.

“Dat klopt. Je denkt eigenlijk gelijk: Lore is een nazimonster. Maar er schuilt ook een humaniteit en universaliteit in het verhaal dat langzaam onder je huid kruipt. Het is een klap in je gezicht als je je realiseert dat Lore een rotsvast geloof heeft in al die slechte gedachten. Je ziet echter ook een mooi jong meisje. Dat is een prachtige tegenstelling. Ze is zo vreselijk naïef, maar tegelijkertijd is haar geloof in haar psyche vastgemetseld. Dit wordt echter gaandeweg onderuit gehaald, onder andere door de verlangens die door Thomas worden opgewekt.”

Het boek van Rachel Seiffert kwam meerdere keren op je pad. Denk je dat het gewoon zo moest zijn?

“Jazeker. Het was een heel fijne en positieve ervaring om het verhaal te verfilmen. Het gaat over een meisje dat op een dag beseft dat haar vader een massamoordenaar is. Het boek heeft een geweldig gevoel voor detail en is haast melodieus geschreven. Het is ook heel ambigu in de manier waarop het met het onderwerp omgaat. Dingen worden niet zomaar direct omschreven. Er wordt de lezer niet verteld hoe hij of zij moet denken. Dit maakte het tot een heel verleidelijk filmproject. We wisten dat we wel directe beelden moesten gebruiken omdat het boek heel visceraal van toon is. Ik heb Rachel Seiffert bestookt met e-mails vol vragen. Ik was doodsbang om het verhaal te verfilmen, maar zij bleek net zo bang te zijn geweest om het op te schrijven. Ik heb afgesproken met haar tante die de oorlog heeft meegemaakt en veel van wat zij mij vertelde is in het script terechtgekomen”

Toch heb je een groot deel van haar historie en opvoeding buiten beschouwing gelaten.

“Het is een verhaal over kinderen te midden van de chaos van 1945. Ze zijn geboren te midden van het nationaal-socialisme en ze hebben nooit iets ander gekend. Ze hebben geen christelijke waarden. Het verhaal is gebaseerd op echte gebeurtenissen. De grootmoeder van de schrijfster heeft gevangen gezeten met vrouwen die, in tegenstelling tot haar, getrouwd waren met nazi’s. Lore is een film over de corruptie van macht. Nazi-Duitsland was haast een sekte en dat fascineert me mateloos. De vergiftigende werking van het regime en de horror van de misdaden bezinken in deze kinderen en zij moeten hier mee leren omgaan. Ik en mijn man zijn Joods en ik had daar nog nooit bij stilgestaan.”

Je ziet dit soort indoctrinatie soms ook terug in het geloof.

“Dat klopt en deze extreme gedachten zijn op niets gestoeld. Mensen nemen het klakkeloos over. Ik heb een traumatische ervaring gehad waarin iemand mishandeld werd en ik als versteend toekeek. Ik heb me vaak schuldig gevoeld dat ik niets deed. Deze gevoelens zijn tevens van toepassing op de nazitijd. We proberen onszelf buiten de werkelijkheid te plaatsen en bedenken dat we natuurlijk wat gedaan hadden als het ons overkomen zou zijn. Maar zo werkt het helaas niet. Het is de angst dat jezelf of je kinderen wat aangedaan wordt of dat je erin betrokken wordt.”

De rol en identiteit van de jongen Thomas die de nazikinderen tijdens hun vluchtpoging tegenkomen, is een heel interessant plotelement.

“Bij het monteren hebben we pas zijn identiteit gedefinieerd. Ik heb een vriendin van me, die een expert is in de Holocaust, gevraagd om de film te bekijken omdat ik vond dat de rol van Thomas duidelijker moest worden. Zij gaf aan dat de rol van minderheden zoals homoseksuelen, zigeuners en joden onder nationaal-socialisme tot iets heel belangrijks werd gemaakt. Maar wat maakt het uit wat iemands achtergrond is? Thomas is een mens en als zodanig moet hij worden beschouwd. Het gaat om zijn handelingen en niet om wat hij is. Dat was een geweldig inzicht waar ik zelf niet aan had gedacht.”

Je hebt zelf in Zuid-Afrika gewoond na de afschaffing van de apartheid. Hoe heb je dat ervaren?

“Net als bij Duitsland probeert Zuid-Afrika alle terreur van het verleden een plek te geven. Dit zijn landen die hun verleden proberen te erkennen. Ik kom zelf uit Australië, waar dit met de aboriginals en de wreedheden daaromtrent, nog steeds niet het geval is. Ik vind dat nog steeds heel moeilijk. We zijn echt toe aan een revolutionaire leiding die niet gaat voor de populariteit maar een ethisch standpunt inneemt. We hebben nog een lange weg te gaan voor we een grondwet hebben die rekening houdt met alle Australiërs.”

Hoe heb je de research voor Lore aangepakt?

“We hadden niet veel geld voor research. Paul Welsh, de Schotse producent, wilde een jaar of vier geleden locaties vinden die door konden gaan voor Duitsland. Door die tocht van het zuiden van Polen tot aan de Noordzee werd het script enorm beïnvloed. Het moest niet een geijkt periodedrama worden, maar ook een jong publiek aanspreken. We wilden voorkomen dat er clichématige shots inzaten zoals een trein die uit een station optrekt. We hebben ook veel gekeken naar beelden van de Hitlerjugend en de liedjes die daar gezongen werden. Daar zaten ook veel filmpjes bij van dansende meisje die onze dramaturg weer heeft overgebracht aan de acteurs.”

Hoe leg je zulke jonge acteurs deze context uit?

“Hun geweldige ouders hielpen hierbij enorm. Ik denk dat kinderen van die leeftijd niet per se van de gaskamers hoeven te weten om hun rol goed te kunnen spelen. Ze hoefden alleen maar te weten dat er vroeger een beweging was met verschrikkelijke sentimenten, dat hun vader afschuwelijke misdaden had gepleegd en dat hun moeder een doorgedraaide fundamentalist was.”

Je echtgenoot is eveneens filmmaker. Voorzien jullie elkaars werk van commentaar?

“Wij zijn heel kritisch en hij vindt dat ik als criticaster lijd aan Gilles de la Tourette, omdat ik heel bot kan zijn in mijn mening. Maar ik ben ook zo over mijn eigen werk. Ik vind alles wat ik maak vreselijk. Als ik er naar kijk vind ik dat het altijd beter had gekund. Ik wil altijd dapperder zijn.”

Maar dit is toch een ongelooflijk dapper project? Niet alleen wat betreft het onderwerp maar ook het feit dat je het in het Duits hebt gemaakt.

“Ik spreek zelf nauwelijks Duits, maar met hele directe bewoordingen en veel lachen wist ik toch over te brengen wat ik wilde. Ik heb een geweldig team om me heen gehad waarin ik veel vertrouwen kon leggen. De vertaalster hielp ook bij het geloofwaardiger maken van het script. Het vertrouwen dat ik weer als Joodse outsider terugkreeg, was overweldigend.”

Zou Lore een andere film zijn geweest als hij niet gemaakt zou zijn door een Australische filmmaker met een Joodse achtergrond?

“Hij zou dan denk ik minder ‘mooi’ zijn geworden. Andere filmmakers zouden denk ik bang zijn geweest om de schoonheid van de beelden te benadrukken. Het nationaal-socialisme was natuurlijk esthetisch heel verleidelijk door de architectuur en kunst die het voortbracht. Ik wilde dat terug laten komen in mijn beeldtaal. Het moest een verleidelijke film worden.”

Lees ook de recensie van Lore.