Vorige week plaatsten we Naakt in films - Het Langlopend Verbod (1). Deze week het tweede en tevens afsluitende deel.

Samenvatting van vorige week
De eerste decennia van de film werden in Amerika gekenmerkt door steeds explicietere producties. Toen de economische crisis eenmaal inzette, had de filmindustrie al een slecht imago verworven. De films die in Hollywood geproduceerd werden zouden te expliciet zijn en als gevolg hiervan een negatieve invloed uitoefenen op het filmkijkend publiek. Als reactie op de toenemende kritiek kwamen de grootste spelers van Hollywood's filmindustrie in 1922 samen om onder leiding van William H. Hays, die later bekend zou komen te staan als de Tsaar van de Filmindustrie, richtten ze de MPPDAA op, de Motion Picture Producers and Distributors Association of America.


Hays Code
In plaats van de overheidscensuur besloten de studio's tot een ingenieus systeem van zelfcensuur, dat bekend kwam te staan als de Production Code, of onder de latere naam Hays Code. Dit systeem eiste dat elk scenario vooraf gelezen zou worden door het daarvoor verantwoordelijke orgaan, Hays Office, om zo er zeker van te zijn dat elk mogelijk beledigend materiaal in films afwezig zou zijn. Het duurde overigens wel nog een redelijke tijd voordat het systeem daadwerkelijk in werking trad - tot 1934 toen de kerk een boycot van de Hollywoodse filmindustrie aankondigde - maar effectief werd er al sinds het eind van de jaren twintig gewerkt aan de Code. Dat wil overigens niet zeggen dat er geen vreemde films meer uitgebracht werden. In een artikel over de periode van voor Hays Code werden films omschreven als "widly unconventional" en zogezegd kwamen de "more unbridled, salacious, subversive and just plain bizarre" films in de geschiedenis van Hollywood uit. Een goed voorbeeld hiervan is wellicht The Sign of the Cross (1932). De film schetste een beeld van de seksuele uitspattingen van de Romeinse Keizer Nero en zijn vrouw Keizerin Poppaea. Er zaten voor die tijd zéér controversiële beelden in, waaronder homoseksuele orgies en gruwelijke sterfscènes van naakte vrouwen die levend verslonden werden. Toen de film in 1944 opnieuw werd uitgebracht, werden die scènes allemaal uit de film verwijderd. Dit gebeurde onder invloed van de beruchte code van Hays.

Over de daadwerkelijke code heersten een aantal clichés, die na nader onderzoek niet blijken te kloppen. Zo heerste het beeld dat er op de slaapkamer van getrouwde paartjes in films altijd twee eenpersoonsbedden moesten staan. Die bedden moesten dan op z'n minst 27 inch (ongeveer 67.5 centimeter) uit elkaar staan. Dat blijkt niet te kloppen, maar er blijken wel flink veel aandachtspunten met betrekking tot seksualiteit te zijn in de code. Van de zesendertig hoofdpunten blijken er tien directe betrekking tot seks te hebben. Zo was het verboden prostituees in beeld te brengen, naakte personages (ook hun schaduw niet) of een man en vrouw samen in één bed. Overspel mocht ook niet in beeld gebracht worden, zelfs als het een noodzakelijk onderdeel vormde van het plot van de film. Ook mochten personages niet nadrukkelijk zoenen, of welke vorm van suggestiviteit dan ook uitdragen. Verleiding of relaties tussen blanke en gekleurde mensen waren ook verboden.

Vanzelfsprekend bevatte de code nog veel meer punten, die ook naar andere zaken keken. Zo mochten moorden niet expliciet in beeld gebracht worden, het was namelijk belangrijk om te voorkomen dat mensen inspiratie op konden doen. Het grote belang van religie wordt bij nadere bestudering van de code ook snel duidelijk: geen enkel geloof mocht belachelijk gemaakt worden, en religieuze leiders mochten nooit als slechterik gepresenteerd worden.


Aan alles komt een einde
In de loop der jaren veranderde er vanzelfsprekend veel aan de code. Leidend bleef echter altijd het volgende ideaal: "No picture shall be produced which will lower the moral standards of those who see it". Tegen het einde van de jaren '50 kwamen er echter steeds explicietere films uit. Een voorbeeld hiervan is Otto Preminger's film Anatomy of a Murder, die in 1959 uitkwam. Over het algemeen wordt het rechtbankdrama gezien als een van de eerste mainstream Hollywoodfilms waarin de personages expliciet spraken over seks, verkrachtingen en moord. Het was echter niet Anatomy of a Murder die een definitieve breuk zou betekenen met Hays Code. Dit zou de film The Pawnbroker zijn, een Holocaustfilm die in 1964 uitkwam. De film werd geregisseerd door Sidney Lumet en de hoofdrollen werden gespeeld door onder andere Rod Steiger, Linda Geiser, Jaime Sánchez en Thelma Oliver. Zowel Geiser als Oliver ontblootten in de loop van de film hun borsten en er zat zelfs een seksscène in tussen Sánchez en Oliver. Die feiten waren genoeg voor de instantie verantwoordelijk voor handhaving van de code om de productie af te keuren.

De producenten van de film waren slinks genoeg om de film alsnog uit te laten komen. Dit deden ze door naar de MPAA te stappen. De MPAA was dezelfde instantie als de MPPDAA, alleen had deze toen Hays in 1945 vertrok als baas een pakkendere naam gekregen: de Motion Picture Association of America. De MPAA had de macht om beslissingen van Hays Office te verwerpen en uiteindelijk gebeurde dit ook met The Pawnbroker. De film mocht zo uitkomen als de filmmakers hem bedoeld hadden, wat betekende dat de code zowat al haar gezag had verloren. Enkele jaren eerder was de code al eens gebroken, maar toen op 'illegale' wijze: in 1959 werd de film Some Like it Hot uitgebracht. Deze film ging over travestieten en werd - waarschijnlijk deels vanwege Marilyn Monroe en Tony Curtis, die beiden een hoofdrol speelden - een grote hit.


Op 1 november 1968 besloot de MPAA definitief Hays Code af te schaffen. Zelf hoefde Hays de afschaffing van zijn systeem niet mee te maken: op 7 maart 1954 overleed hij in zijn geboortestad, Sullivan. In plaats van de Code trad een classificatiesysteem in werking, dat nog altijd gebruikt wordt door de filmindustrie. Het systeem werkte met vier groepen: G, M, R en X. Films uit de G-klasse waren voor alle leeftijden. M-films waren films die ook door iedereen bekeken mochten worden, hoewel sommige mensen aanstoot konden nemen aan de films. De R-rating was niet bedoeld voor kinderen onder de 16 (hoewel ze onder begeleiding van een volwassene de betreffende producties mochten zien) en de X-rating was verboden voor iedereen onder de 17.

Geld is alles
Zo ontwikkelde zich in de loop der jaren een nieuw systeem dat nog altijd de basis vormt van de Amerikaanse filmindustrie. Ondanks dat de code in 1968 dus in zijn geheel sneuvelde, staan dezelfde waarden nog altijd aan de basis van het classificatiesysteem. Films met seks en veel geweld zijn nog altijd verboden voor het publiek onder de 16 of 17.

Bijna veertig jaar lang vormde de code van de Tsar of Moviedom de basis van Amerikaanse films. Die code kwam dus niet enkel voort uit een preuts Amerikaans moraal, maar ook uit de verregaande pogingen van de filmindustrie mensen naar de bioscopen te trekken met behulp van seks, drugs en geweld. Als gevolg van het idee dat de massa maakbaar was, en vooral door films beïnvloed kon worden, kwamen vanuit de samenleving geluiden op dat de filmindustrie wellicht gecensureerd en anders geboycot moest worden. Als reactie daarop - en dus uit commercieel belang - besloot de industrie zichzelf te censureren. De code van de filmtsaar komt dus voort uit zelfbescherming van de filmbonzen, niet zozeer uit morele overwegingen, want geld, dat is alles.

Bronnenlijst:
About Us. (sd). Opgehaald van Film Ratings: http://www.filmratings.com/filmRatings_Cara/#/about/
Bynum, M. (2006, April 12). The Motion Picture Production Code of 1930 (Hays Code). Opgehaald van Arts Reformation: http://www.artsreformation.com/a001/hays-code.html
Dirks, T. (sd). History of Sex in Cinema. Opgehaald van Filmsite: http://www.filmsite.org/sexinfilms.html
IMDb. (sd). Opgehaald van IMDb.com: http://www.imdb.com/
Maltby, R. (2003, December 2). More Sinned Against than Sinning: the Fabrications of "Pre-Code Cinema". Opgehaald van Senses of Cinema: http://www.sensesofcinema.com/2003/29/pre_code_cinema/
Ratings History. (sd). Opgehaald van MPAA: http://www.mpaa.org/ratings/ratings-history