Op het Filmfestival van Rotterdam werd Incendies van de Canadese regisseur Denis Villeneuve bekroond met de publieksprijs, een eer die in het verleden was weggelegd voor Oscarwinnaars als Das Leben Der Anderen en Slumdog Millionaire. Ook Incendies maakt over een paar weken kans op het felbegeerde beeldje in de categorie beste niet-Engelstalige film. FilmTotaal sprak op het filmfestival met regisseur Villeneuve en hoofdrolspeelster Lubna Azabal.

Incendies is gebaseerd op een toneelstuk van Wajdi Mouawad en begint met de dood van Nawal Marwan in het Canadese Montreal. Nawal laat de tweeling Simon en Jeanne achter, die ontdekken dat hun moeder veel voor hen verborgen heeft gehouden. Als het testament van hun moeder ter sprake komt, krijgen Simon en Jeanne te horen dat ze twee enveloppen moeten bezorgen. Eén bij hun dood gewaande vader en één bij hun broer, van wiens bestaan ze niet op de hoogte waren. Wat volgt is een zoektocht naar deze verloren gewaande familieleden, een zoektocht die wordt afgewisseld met het onwaarschijnlijke levensverhaal van Nawal Marwan.

Denis Villeneuve was een groot fan van het toneelstuk van Mouawad, zo verklaart hij. “Ik was diep onder de indruk toen ik het toneelstuk voor het eerst zag. Het is een ontzettend sterk verhaal dat gaat over intimiteit, familierelaties maar ook een belangrijke sociaal-maatschappelijke component heeft. Het belangrijkste voor mij was dat dit verhaal mij ontzettend veel hoop gaf voor de toekomst; vooral daarom wilde ik het verfilmen en een groter publiek bereiken.”

Wie er niet van op de hoogte is, zou moeilijk uit de film kunnen opmaken dat Incendies gebaseerd is op een toneelstuk, omdat het geheel ontzettend filmisch aandoet. Wat heeft Villeneuve allemaal moeten veranderen om dit effect te bereiken? “Het is natuurlijk wel hetzelfde verhaal met (grotendeels) dezelfde personages, maar ik heb het verhaal moeten herschrijven vanaf het begin, vooral om alle dialoog die in een toneelstuk onvermijdelijk is goed te vertalen naar filmische beelden. Je moet de mogelijkheden van het medium film optimaal benutten door van veel verschillende locaties gebruik te maken en te tonen hoe de personages niet alleen een mentale, maar ook fysieke reis ondergaan tijdens de film. Daarbij was het heel fijn dat ik totale vrijheid had gekregen van de schrijver van het stuk. Hij vertelde mij dat hij het niet erg vond dat zijn levenswerk werd verfilmd, maar dat ik het dan wel echt op mijn manier moest doen. Dat heb ik dan ook geprobeerd.”

De hoofdrol in Incendies wordt gespeeld door de Belgische actrice van Marokkaanse afkomst Lubna Azabal, die eerder te zien was in films als Paradise Now en Body of Lies. Azabal werd gevraagd voor de hoofdrol na een lang auditieproces dat de filmmakers over de hele wereld bracht. “Ik had nog nooit van het toneelstuk gehoord tot ik deze rol kreeg aangeboden,” stelt Azabal. “Toen ik het script van Denis voor het eerst ging lezen, was ik ontzettend gefascineerd door het verhaal. De thema’s en de ideeën van de film spraken mij heel erg aan en de kans om zo’n genuanceerde rol als Nawal Marwan te spelen, is er een die je niet vaak krijgt. Ik heb nog nooit mee mogen doen in zo’n ambitieus project en was dus blij met deze kans.”

Het personage van Nawal Marwan gaat in de film door een achtbaan aan emoties die bijna ondraaglijk zijn voor een persoon. Hoe ging Azabal te werk bij het vertolken van deze emoties? “Lang voor de opnames begon ik me mentaal voor te bereiden op de rol en probeerde Nawal als persoon te begrijpen, maar toen we begonnen met filmen, vertrouwde ik op mijn instinct en speelde ik Nawal vooral op gevoel. Daarbij was het wel zwaar dat de opnames niet chronologisch verliepen; we begonnen met de meest emotionele scènes in de film, en dan word je wel gelijk in het diepe gegooid.”

Incendies speelt zich af in een fictief land in het Midden-Oosten, waardoor de film apolitiek probeert te blijven. “Daarin wilde ik trouw blijven aan het toneelstuk, omdat ook daarin nooit expliciet een locatie wordt genoemd,” licht Villeneuve toe. Incendies is een verhaal over vrede, niet over oorlog en daarom wilde ik een bepaalde politieke afstand bewaren. Je moet wel oppassen dat het niet te abstract wordt, zodat de kijker nog wel denkt dat dit precies zo gebeurd kan zijn, en daarom heeft het land in kwestie wel veel weg van Libanon. Maar uiteindelijk is het een combinatie van verschillende gebieden in het Midden-Oosten.”

Sinds de première van de film in Toronto vorig jaar, kon Incendies rekenen op een zeer enthousiast onthaal van kijkers over de hele wereld, onderstreept door de recente winst van de publieksprijs op het filmfestival van Rotterdam. Toch verbaast het grote succes regisseur Villeneuve niet. “Het voelt eerder aan als een opluchting. We wisten dat we hier met briljant bronmateriaal te maken hadden, dat gaat over universele thema’s en daardoor kijkers in verschillende delen van de wereld zou kunnen raken. Dat dit dan ook is gelukt, is voor ons vooral een compliment dat we goed zijn omgesprongen met het fantastische toneelstuk”.

Maar wat is volgens Villeneuve dan de belangrijkste reden dat dit verhaal zo sterk aanslaat bij het internationale filmpubliek? “Ik denk dat het te maken heeft met de grote aandacht voor familierelaties. Natuurlijk speelt de film zich voor een groot deel af in een oorlogsgebied, maar dat is niet het belangrijkste element van het verhaal volgens mij. Ik wilde deze film zelf ook maken vanwege de familiedynamiek, niet door de oorlogsaspecten van het verhaal. Daar wist ik helemaal niets van af.”

Op 27 februari weten Villeneuve en Azabal of ze de Oscar voor beste niet-Engelstalige film in ontvangst mogen nemen. Voor Villeneuve is het traject echter al geslaagd. “De nominatie voelt voor mij echt al aan als winst en dat meen ik echt. Het zorgt ervoor dat nog meer mensen de film gaan zien en dat is toch het belangrijkste.”

Lees ook de recensie van Incendies.