In recente jaren leefde de wuxia weer helemaal op. Wuxia is de naam van het Chinese martial-artsgenre. Het begon eeuwen geleden in de literatuur en werd vanaf de komst van bewegend beeld in China ook meteen een filmgenre. Je ziet het ook terug in de Chinese opera, muziek, strips en theater. Wuxia is veel breder dan alleen maar knokfilms, het is een genre waarin eeuwenoude tradities, normen en waarden in stand worden gehouden – waarvan wij westerlingen slechts een klein deel opvangen tijdens de films. Het IFFR wijdde een subprogramma van twintig titels aan het omvangrijke filmgenre en installeerde in de Doelen een herberg waar ook live wuxiavoorstellingen plaatsvinden, beide met de naam Water Tiger Inn.

Van de eerste decennia wuxiafilms is weinig bewaard gebleven. Vooral in de jaren dertig werden er flink wat gemaakt, maar die zijn bijna allemaal verloren gegaan. De twee bekende overgebleven titels draaiden allebei op het festival, met live muziek. De eerste van deze twee stille films is Red Heroine (1929), de andere The Swordswoman of Huangjiang (1930). Dit is een reeks van dertien films, waarvan alleen deel zes is overgebleven. De moderne begeleiding van Kevin Toma is bijzonder en bizar, maar past wel bij de film. Wat vooral duidelijk wordt is dat in deze vroege dagen van de martial-artsfilm vrouwen de heldinnen met de vaardigheden waren. Het zwaardgevecht tussen de hoofdpersoon en haar rivaal is dan ook het hoogtepunt van de film, mede doordat een deel van de latere climax verloren is gegaan en de film abrupt midden in een gevecht ophoudt.

[rating 3.5]

In 1949 wordt met de overname van de communisten de wuxiafilm verboden en verhuist de productie naar Hong Kong en Taiwan. In datzelfde jaar wordt volksheld Wong Fei-hung in The Story of Wong Fei-hung Part 1: Wong Fei-hung's Whip that Smacks the Candle voor het eerst vereeuwigd op film, iets wat later nog heel vaak zou gebeuren (denk onder andere de Once Upon a Time in China reeks). Naar moderne maatstaven zijn de vechtbewegingen wat knullig, maar als tijdsbeeld is dit een must voor fans. In de jaren zestig wordt het genre naar een nieuw niveau getild door meesterfilmer King Hu (A Touch of Zen, Come Drink With Me) en zijn heldinnen. Hij voegt niet alleen indrukwekkende, vernieuwende choreografie toe, maar ook diepgang en mystiek. Van hem draaien zaterdag nog twee films op het festival, Dragon Gate Inn en Legend of the Mountain.

Rond dezelfde tijd breekt de studio van de Shaw Brothers door met The One-Armed Swordsmen en Golden Swallow (ook op het festival te zien) van Chang Cheh, die van de macho man de hoofdpersoon maakt. Het maakt in de jaren zeventig de weg vrij voor de zogenaamde kungfufilm, de martial-artsfilm in een contemporaine setting (die door de programmeurs ook tot de wuxia wordt gerekend, hoewel men sindsdien vaak spreekt van twee verschillende genres), en voor superster Bruce Lee. Hijzelf is niet te zien op het festival vanwege de goede beschikbaarheid van zijn oeuvre, maar andere bekende gezichten als Jackie Chan (Drunken Master), Jet Li (Fong Sai Yuk) zijn met een net iets minder bekende keuze uit hun werk wel aanwezig.

Shaw veroverde na de dood van Bruce Lee weer hun marktaandeel terug met echte wuxia in historische settings. Uitgebreide sets, kleurige kostuums en veel aandacht voor het duel en de eer van de martial artist. Executioners from Shaolin (1976) is een uitstekend voorbeeld hiervan. Regisseur Lau Kar-leung (of Chia-Liang Liu ) maakte bekendere films, maar deze is ook ontzettend leuk. Pai Mei (de man met de witte baard die zelfs in Kill Bill) moordt de Shaolintempel uit en één van de overlevenden wil natuurlijk wraak. Daarvoor moet hij eerst nog wel zeventien jaar aan zijn Tiger Style werken. Of kan hij beter ook de Crane Style van zijn vrouw leren? Een zeer komische, seksueel getinte wuxia.

[rating 4]

De concurrerende studio Golden Harvest had na de dood van gouden haan Bruce Lee iets meer tijd nodig om te herstellen, maar ook hij kwam er weer te boven met naast Jackie Chan en consorten films als Duel To The Death (1983), met eveneens een historische setting. Om de tien jaar strijden de beste twee krijgers uit Japan en China met elkaar om de eer. Deze keer is het duel echter omgeven door mensen met geheime plannen en slechte bedoelingen. Die onder andere ninja's inzetten. De actie bestaat deels uit spectaculaire wire-fu, met als hoogtepunt de Japanse krijger die na een sprong in de lucht zich nog eens afzet op zijn eigen zwaard om hoger te springen. De films worden nu ook stilaan bloediger

[rating 4]

Eén van de vrienden van Jackie Chan is de dikke doch lenige Sammo Hung, die veel van de films van Chan choreografeerde maar even later ook zelf een filmster werd. Zijn revolutionaire choreografie is van grote invloed op het genre geweest. Pedicab Driver (1989) is een uitstekende contemporaine kungfufilm die tonaal compleet geschift is (het ene moment wordt je uitgenodigd te lachen om slapstick, het volgende moment gaat iemand ontzettend theatraal en melodramatisch dood) en die vooral indruk maakt dankzij Hung zelf en zijn souplesse en choreografie.

[rating 4]

Een zeldzame wuxia uit China uit deze tijd is The Swordsman in Double Flag Town (1991), hoewel het eigenlijk nauwelijks een martial-artsfilm is. De spaarzame gevechten lijken meer op die van de samurai, in die zin dat het na één beweging met het zwaard afgelopen is. Het stoffige woestijnstadje doet meer denken aan de spaghettiwestern en de manier van filmen is typerend voor de zogenaamde Vijfde Generatie Chinese filmmakers die toen internationale roem vergaarden. Toch is het een boeiende film, juist dankzij deze opmerkelijke mix van stijlen.

[rating 3.5]

Na de heropleving van de wuxia begin jaren negentig, met als grootste namen ster Jet Li en regisseur Tsui Hark, wordt het weer even stil totdat het genre écht nieuw leven wordt ingeblazen door het internationale succes van Ang Lees Crouching Tiger, Hidden Dragon en Zhang Yimous Hero, waarin de vrouw eindelijk weer een actievere rol kreeg. Imitatoren schoten echter tekort en het werd weer rustig, totdat ster Donnie Yen eindelijk de faam verkreeg die hij verdiende met onder andere het op het festival draaiende Yip Man, een geweldige, door Sammo Hung gechoreografeerde film over de leermeester van Bruce Lee. Het vervolg draaide al in China. John Woo maakte samen met Su Chao-pin Reign of Assassins, waar ik vorige week donderdag al een stukje over schreef. Het lijkt erop alsof de wuxia nog altijd springlevend is, hoewel net als bij de Amerikaanse western het aantal films dat gemaakt wordt in vergelijking met vroeger armoedig klein is. Over de kwaliteit kan dat echter niet gezegd worden, die is sommige gevallen even hoog of zelfs hoger.