De Israëlische cinema is al jaren aan een opvallende opmars bezig. Uitmuntende films als The Bands Visit, Waltz with Bashir en Beaufort werden veelvuldig bekroond op internationale filmfestivals en leken een nieuwe stroming binnen de filmwereld aan te geven, waarin werd teruggekeken op en afgerekend met het eigen verleden. Lebanon van regisseur Samuel Maoz, terecht bekroond met de Gouden Leeuw op het filmfestival van Venetië, is daar de nieuwste exponent van. Wij spraken Maoz in Rotterdam, waar hij te gast was op het internationaal filmfestival.
Lebanon is het speelfilmdebuut van Maoz en gebaseerd op zijn eigen ervaringen als soldaat in het Israëlische leger. De film speelt zich, op het eerste en laatste shot na, volledig af in een oorlogstank die ten tijde van het conflict tussen Israël en Libanon in 1982 zich een weg probeert te banen door het onstuimige land. De kijker ziet wat de soldaten in de tank zien, waardoor contact met de buitenwereld wordt beperkt tot de blikken door de geschutspoort van de tank.
Ik wilde met Lebanon geen film maken die alleen het verstand zou aanspreken, vertelt Maoz. Deze film is rechtstreeks op het hart gericht en wil mensen laten voelen hoe het is om in zon oorlogssituatie te verkeren. Om zon gevoel bij de mensen op te wekken heb je weinig aan ellenlange dialogen over de zin en onzin van oorlog, maar moet je een grimmige, beklemmende sfeer creëren, waar mensen zelf conclusies uit moeten trekken.
Net als regisseur Ari Folman deed in Waltz with Bashir, gebruikte ook Maoz de cinema om zijn eigen verleden onder ogen te kunnen zien. Ik heb er twintig jaar over gedaan om het scenario van Lebanon te schrijven. Eerdere pogingen mislukten nog, omdat ik nog steeds te dichtbij het onderwerp stond om het met enige afstand te kunnen benaderen. Toen dat echter beter ging, lukte het wel de film van de grond te krijgen. Nu kan ik zeggen dat de film me in staat heeft gesteld beter om te gaan met de dingen die toen gebeurd zijn en mijn eigen daden onder ogen te zien.
Op de vraag of hij kan beschrijven hoe het was om tijdens een oorlogssituatie in zon tank te zitten en voortdurend doodsangsten uit te staan, moet Maoz even nadenken. Ik kan niet zomaar beschrijven hoe het was of wat de gevolgen ervan waren. Het is geen simpel trauma, waar je een tijdje nachtmerries over hebt maar dat uiteindelijk verdwijnt. Wat ik daar gedaan heb zal me altijd bijblijven en het is niet zo dat ik mezelf door deze film ga vergeven. Het heeft me alleen wel in staat gesteld om er mee te leven en dat is al heel wat.
Toch is zelfreflectie volgens Maoz niet de belangrijkste drijfveer voor het maken van Lebanon. De belangrijkste reden voor het maken van de film is om oorlog te ontdoen van de heroïek waar het nog wel eens mee geassocieerd wordt. Oorlog is niet heroïsch, er zijn geen winnaars, alleen maar verliezers. Dat probeer ik in de film duidelijk te maken.
Door de aanpak van Maoz kwam er erg veel verantwoordelijkheid op de schouders van de vier hoofdrolspelers te liggen, die moesten verbeelden hoe het is om tegen wil en dank in een oorlogssituatie verzeild te raken. Ik wilde de kijker laten voelen hoe het was om in zon tank te zitten en daarvoor waren de acteurs heel belangrijk. Om het realisme te versterken, heb ik ze dan ook allemaal voor een paar uur opgesloten in een afgesloten, donkere container. Na een tijdje klopte ik dan keihard op die deur met een ijzeren pijp, om te proberen om bij hen dezelfde gevoelens op te wekken als soldaten in het echt ervaren.
De band die zich in de film tussen de vier soldaten ontwikkelt is een bijzondere. Ze zijn tot elkaar veroordeeld, maar hun gedeelde ervaringen scheppen een band die dieper gaat dan vriendschap. Maoz omschrijft het als volgt: Als ik voor mezelf spreek, is het niet opeens zo dat de mensen met wie je in een tank zat plotseling je beste vrienden worden. Je gaat elkaar niet opzoeken of iets dergelijks. Maar in zekere zin ben je wel een soort broers, omdat je collegas in die tank als enige echt kunnen begrijpen waar je doorheen bent gegaan. Dat is aan buitenstaanders bijna niet uit te leggen.
Lees ook de recensie van Lebanon.
Lebanon is het speelfilmdebuut van Maoz en gebaseerd op zijn eigen ervaringen als soldaat in het Israëlische leger. De film speelt zich, op het eerste en laatste shot na, volledig af in een oorlogstank die ten tijde van het conflict tussen Israël en Libanon in 1982 zich een weg probeert te banen door het onstuimige land. De kijker ziet wat de soldaten in de tank zien, waardoor contact met de buitenwereld wordt beperkt tot de blikken door de geschutspoort van de tank.
Ik wilde met Lebanon geen film maken die alleen het verstand zou aanspreken, vertelt Maoz. Deze film is rechtstreeks op het hart gericht en wil mensen laten voelen hoe het is om in zon oorlogssituatie te verkeren. Om zon gevoel bij de mensen op te wekken heb je weinig aan ellenlange dialogen over de zin en onzin van oorlog, maar moet je een grimmige, beklemmende sfeer creëren, waar mensen zelf conclusies uit moeten trekken.
Net als regisseur Ari Folman deed in Waltz with Bashir, gebruikte ook Maoz de cinema om zijn eigen verleden onder ogen te kunnen zien. Ik heb er twintig jaar over gedaan om het scenario van Lebanon te schrijven. Eerdere pogingen mislukten nog, omdat ik nog steeds te dichtbij het onderwerp stond om het met enige afstand te kunnen benaderen. Toen dat echter beter ging, lukte het wel de film van de grond te krijgen. Nu kan ik zeggen dat de film me in staat heeft gesteld beter om te gaan met de dingen die toen gebeurd zijn en mijn eigen daden onder ogen te zien.
Op de vraag of hij kan beschrijven hoe het was om tijdens een oorlogssituatie in zon tank te zitten en voortdurend doodsangsten uit te staan, moet Maoz even nadenken. Ik kan niet zomaar beschrijven hoe het was of wat de gevolgen ervan waren. Het is geen simpel trauma, waar je een tijdje nachtmerries over hebt maar dat uiteindelijk verdwijnt. Wat ik daar gedaan heb zal me altijd bijblijven en het is niet zo dat ik mezelf door deze film ga vergeven. Het heeft me alleen wel in staat gesteld om er mee te leven en dat is al heel wat.
Toch is zelfreflectie volgens Maoz niet de belangrijkste drijfveer voor het maken van Lebanon. De belangrijkste reden voor het maken van de film is om oorlog te ontdoen van de heroïek waar het nog wel eens mee geassocieerd wordt. Oorlog is niet heroïsch, er zijn geen winnaars, alleen maar verliezers. Dat probeer ik in de film duidelijk te maken.
Door de aanpak van Maoz kwam er erg veel verantwoordelijkheid op de schouders van de vier hoofdrolspelers te liggen, die moesten verbeelden hoe het is om tegen wil en dank in een oorlogssituatie verzeild te raken. Ik wilde de kijker laten voelen hoe het was om in zon tank te zitten en daarvoor waren de acteurs heel belangrijk. Om het realisme te versterken, heb ik ze dan ook allemaal voor een paar uur opgesloten in een afgesloten, donkere container. Na een tijdje klopte ik dan keihard op die deur met een ijzeren pijp, om te proberen om bij hen dezelfde gevoelens op te wekken als soldaten in het echt ervaren.
De band die zich in de film tussen de vier soldaten ontwikkelt is een bijzondere. Ze zijn tot elkaar veroordeeld, maar hun gedeelde ervaringen scheppen een band die dieper gaat dan vriendschap. Maoz omschrijft het als volgt: Als ik voor mezelf spreek, is het niet opeens zo dat de mensen met wie je in een tank zat plotseling je beste vrienden worden. Je gaat elkaar niet opzoeken of iets dergelijks. Maar in zekere zin ben je wel een soort broers, omdat je collegas in die tank als enige echt kunnen begrijpen waar je doorheen bent gegaan. Dat is aan buitenstaanders bijna niet uit te leggen.
Lees ook de recensie van Lebanon.
